Μέλι- Οι Θεραπευτικές του Ιδιότητες στο Δέρμα

Οι θρεπτικές, τονωτικές, θεραπευτικές και καλλωπιστικές ιδιότητες των προϊόντων της μέλισσας είναι ήδη γνωστές από την αρχαιότητα. Στην ιστορία όλων σχεδόν των λαών, με τους διαφορ

ετικούς πολιτισμούς γίνονται συχνά αναφορές για τη χρήση του μελιού είτε ως τροφή, είτε ως συστατικού σε καλλυντικά και σε φάρμακα, εξαιτίας της

ευεργετικής δράσης του στον ανθρώπινο οργανισμό.  Σήμερα, η επιστήμη που ασχολείται με τη διερεύνηση των θεραπευτικών ιδιοτήτων των προϊόντων της μέλισσας ονομάζεται Apitherapy. Το μέλι από μόνο του αποτελεί ένα σύμπλεγμα πολλών χημικών ενώσεων και στοιχείων. Περιέχει πάνω από 180 συστατικά και η σύνθεσή του ποικίλλει από είδος σε είδος. Η δράση του όταν εφαρμόζεται στο δέρμα είναι αντιμικροβιακή, επουλωτική-αναπλαστική και αντιφλεγμονώδης. Στις μέρες μας, λόγω της  ευρείας πλέον χρήσης του μελιού από τις εταιρίες καλλυντικών και φαρμάκων, κρίνεται απαραίτητη η γνώση και καταγραφή των αλλεργιών που μπορεί πιθανόν να προκαλεί.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Ο Ιπποκράτης και όλοι οι γιατροί της αρχαιότητας συνιστούσαν το μέλι σαν φάρμακο σε πολλές περιπτώσεις. Ο Πυθαγόρας διαπίστωσε ότι το μέλι εξαφανίζει την κόπωση. Ο Δημόκριτος, ο οποίος έζησε περισσότερα από 110 χρόνια, απέδωσε τη μακροβιότητα του στο μέλι, λέγοντας ότι το προϊόν βοηθά το μεσήλικα να διατηρεί νεανικό σφρίγος. Ο Αριστοτέλης το χαρακτήρισε σαν βάλσαμο για τα ερεθισμένα μάτια και τις πληγές και ο Διοσκουρίδης αποτελεσματικό για τις υπό σήψη πληγές. Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκε για επιτάχυνση της επούλωσης πληγών στους τραυματίες του Ρωσικού στρατού. Σήμερα, σε αναπτυσσόμενες χώρες του Τρίτου Κόσμου γίνεται ευρύτατη χρήση του μελιού υπό μορφή επιθεμάτων για την επούλωση χειρουργικών τραυμάτων.

ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ

Το μέλι αποτελεί ένα πολυσύνθετο μείγμα. Περιέχει νέκταρ των λουλουδιών, γύρη, πρόπολη, διάφορες ουσίες από τα ένζυμα των σιελογόνων αδένων των μελισσών, κερί και προϊόντα απολέπισης. Ειδικότερα, η σύνθεση του μελιού είναι νερό (16%-20%), υδατάνθρακες(70%-80%) -κυρίως γλυκόζη και σάκχαρα – οργανικά οξέα και πρωτεΐνες, μεγάλο αριθμό μετάλλων και ιχνοστοιχείων (ασβέστιο, σίδηρο, μαγνήσιο, μαγγάνιο, φωσφόρο), βιταμίνες (Β1, Β2, ΡΡ, Β6, Η), ένζυμα και αντιβιοτικές ουσίες, λιπίδια, φυσικές χρωστικές, φαινολικά παράγωγα και ύδροξυ-μέθυλο-φουρφουράλη. Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα φαινολικών παραγώγων που έχουν αναφερθεί σε διάφορα είδη μελιού είναι τα εξής: απιγενίνη, καμφερόλη (σε μέλι δεντρολίβανου), ναριγκενίνη, κερκετίνη (σε μέλι ηλίανθου), το καφεϊκό, το πικουμαρικό και το φερουλικό οξύ (σε μέλι καστανιάς), εσπεριτίνη (σε μέλι από άνθη εσπεριδοειδών), ελλαγικό οξύ (σε ερεικόμελο), πινοσεμπρίνη, πινομπαξίνη και η χρυσίνη στο μέλι των χωρών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης. Ωστόσο, η παραπάνω χημική σύσταση ποικίλει καθώς εξαρτάται από τη χρονική περίοδο δημιουργίας του μελιού και την τοποθεσία των κυψελών.

ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΕΛΙΟΥ ΣΤΟ ΔΕΡΜΑ

Αντιμικροβιακή δράση

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι το μέλι έχει αντιμικροβιακές ιδιότητες, οι οποίες οφείλονται στην υψηλή ωσμωτικότητα, το χαμηλό pΗ και την περιεκτικότητά του σε υπεροξείδιο του υδρογόνου και άλλες ενώσεις (φαινολικά οξέα, πτητικές ουσίες, φλαβονοειδή κ.ά.). Η αντιβακτηριδιακή δράση ενός μελιού εξαρτάται από το είδος του. Δεν αποτελεί βιομηχανικό προϊόν και για το λόγο αυτό η χημική του σύσταση διαφοροποιείται ανάλογα με την πηγή του νέκταρος ή του μελιτώματος που συλλέγουν οι μέλισσες. Επηρεάζεται δε από τις συνθήκες συλλογής του, από τη φυσιολογική κατάσταση του μελισσιού και από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Επιπλέον, η αντιβακτηριακή συμπεριφορά ενός μελιού εξαρτάται από τη συγκέντρωσή του σε φαινολικά συστατικά και μπορεί να είναι, είτε βακτηριοστατική, είτε βακτηριοκτόνος. Ορισμένα είδη μελιού σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις καθυστερούν την ανάπτυξη του βακτηρίου. Καθώς, όμως αυξάνεται βαθμιαία η συγκέντρωσή τους αναστέλλουν την ανάπτυξή του (βακτηριοστατική δράση) και στις πολύ υψηλές συγκεντρώσεις το θανατώνουν (βακτηριοκτόνος δράση). Άλλα είδη μελιού, ανεξαρτήτως συγκέντρωσης, παρουσιάζουν μόνο βακτηριοστατική δράση.

Η χαμηλή περιεκτικότητα του μελιού σε νερό αναστέλλει την ανάπτυξη μιας μεγάλης πληθώρας βακτηρίων και μυκήτων. Όταν εφαρμόζεται τοπικά πάνω σε πληγές το μέλι απορροφάει το νερό από το τραύμα, λόγω ωσμωτικών φαινομένων, βοηθώντας έτσι το μολυσμένο ιστό να αφυδατωθεί αποτρέποντας τη βακτηριακή ανάπτυξη. Το μέλι είναι ελαφρώς όξινο με pΗ που κυμαίνεται μεταξύ 3,2 και 4,5 και οφείλεται στην ύπαρξη οργανικών οξέων. Οι χαμηλές τιμές pΗ αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα ανάπτυξης παθογόνων μικροοργανισμών. Όταν το μέλι εφαρμόζεται τοπικά σε πληγές, το χαμηλό pΗ του και μόνο, μπορεί να αποτρέψει τη βακτηριακή ανάπτυξη.

 Επουλωτική-αναπλαστική δράση

Είναι γενικά αποδεκτό ότι το μέλι θα πρέπει να πληρεί τις προδιαγραφές της συμβατικής ιατρικής, ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως θεραπευτικό μέσο. Ανάμεσα στις πιο ουσιαστικές και θεμελιώδεις θεραπευτικές ιδιότητες του μελιού είναι η επίδρασή του σε οποιασδήποτε προέλευσης και αιτιολογίας πληγή δερματικού ιστού, εσωτερικού ή εξωτερικού.

Η αναλγητική, επουλωτική και αντιφλεγμονώδης δράση του ήταν γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων στους θεραπευτές, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν το μέλι στη μεταχείριση οποιουδήποτε τύπου λύσης του δέρματος, ασθένειας, ατυχήματος. Όλες οι πληγές θεωρούνται ίδιες, διαφοροποιούμενες μόνο στο μέγεθος, επιφάνεια, θέση και αιτιολογία. Όλες οδηγούν σε νέκρωση των επιθηλιακών κυττάρων, αιμορραγία, νέκρωση ή τραυματισμό του συνδετικού ιστού και διαταραχή της φυσικής προστασίας από προσβολές. Η φυσιολογική διαδικασία ίασης περιλαμβάνει μία αλληλουχία δράσεων, η οποία μπορεί να χωριστεί σε τρεις φάσεις: φλεγμονή, αναγέννηση κυττάρων και ανασύσταση κατεστραμμένων ιστών.

Αντιφλεγμονώδης δράση

Η φλεγμονή που δημιουργείται σε κάθε είδους πληγή αποτελεί φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού. Παρ’ όλα αυτά, εάν είναι εκτεταμένη ή παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί ν

α προκαλέσει ανάσχεση της διαδικασίας ίασης της πληγής αλλά και επιπλοκές. Γι’ αυτό το λόγο απαιτείται η χρήση αντιφλεγμονωδών για την αντιμετώπιση των πληγών. Η αντιφλεγμονώδης δράση του μελιού έχει επισημανθεί με βιοχημικές αναλύσεις, δοκιμές σε πειραματόζωα και κλινικές έρευνες. Μετά την επάλειψη των πληγών με μέλι παρατηρείται υποχώρηση της φλεγμονής, εξίδρωση όπως και υποχώρηση του οιδήματος γύρω από την πληγή. Επίσης, η εφαρμογή μελιού καταπραΰνει τον πόνο.

Σήμερα υπάρχει πλέον μια ολόκληρη επιστήμη που ασχολείται με την έρευνα και μελέτη του μελιού και των προϊόντων κυψέλης και με τις ευεργετικές ιδιότητές τους στον ανθρώπινο οργανισμό. Η γνώση του παρελθόντος σε συνδυασμό με σύγχρονες μεθόδους έρευνας αποτελούν σημαντικά εργαλεία για την κατανόηση των πολυσήμαντων αυτών ουσιών και την εξεύρεση καινοτόμων χρήσεών τους στην καθημερινότητα του ανθρώπου με σκοπό τη βελτίωση της ζωής του.

 

 

  1. Gheldof N, Wang, XH, Engeseth NJ. Identification and quantification of antioxidant components of honeys from various floral sources. Journal of Agricultural and Food Chemistry. 2002; 50:5870-5877.
  2.  Noori S. Al-Waili. Investigating the Antimicrobial Activity of Natural Honey and Its Effects on the Pathogenic Bacterial Infections of Surgical Wounds and Conjunctiva. Journal of Medicinal Food. 2004; 7:210-222.
  3.  Aline Meda, Charles Euloge Lamien, Jeanne Millogo, Marco Romito, Odile Germaine Nacoulma. Therapeutic uses of honey and honeybee larvae in central Burkina Faso. Ethnopharmacological communication. Journal of Ethnopharmacology. 2004; 95,103–107.
  4.  Takeshi Nagai, Mizuho Sakai, Reiji Inoue, Hachiro Inoue, Nobutaka Suzuki. Antioxidative activities of some commercially honeys, royal jelly, and propolis. Food Chemistry.2001; 75, 237–240.
  5.  Wahdan HAL. Causes of the antimicrobial activity of honey. Infection.1998; 26:30-35
  6. .Patricia E. Lusby, Alexandra L. Coombes and Jenny M. Wilkinson. Bactericidal Activity of Different Honeys against Pathogenic Bacteria. Archives of Medical Research. 2005; 36:464–467.

Παναγιώτα Καράτση

Αισθητικός Κοσμητολόγος MSc

Υποψήφια Διδάκτωρ ΑΠΘ

Εργαστηριακή Συνεργάτης Τμήματος Αισθητικής και Κοσμητολογίας